Mundua aldatu da. Ez zarete konturatu ala? Ba ez, ni ere ez. Harremanak aldatu dira akaso, hirugarren solairuko ezkonberriaren eta bere amorantearenak, haur eta gurasoen artekoak, fededun eta fedegabeenak. Pertsonen elkarren artekoak. Guztiak osatzen dute gure inguruko Mundua. Bakarra deritzoguna, gure zilborraren inguruan mugitzen den hori, hain zuzen ere.
Mundua aldatu da bai, denok goaz aldatuz eta horregatik ez gara konturatuko, apika. Edo beharbada beste mundu batean bizi naiz...
Gauzak neurtzea ezinbestekoa dirudien garai hauetan, ezin dut burutik kendu blog hau bisitatzen duzuen ehuneko nahiko altu batek nabigatzaile bezala Internet Explorer erabiltzen duzuela.
Baina... web orriak bisitatzeko ez al da ba joan behar ordenagailua piztu eta internet jartzen duen ikonora? Bai, baina badira modu hobeak.
Nik ordea informatikaz ez dut piperrik ulertzen!! Nik ere ezer gutxi dakit automobilen inguruan, baina kotxe bat erosterako garaian logikoena marka eta modelo ezberdinak alderatzea litzateke ezta? Ba sarean nabigatzerako garaian berdin.
Muturraren aurrean jartzen diguten lehenengo gauza irensten dugu, aztertzen hasi gabe ezer hoberik dagoen inguruan. Edo behintzat zerbait ezberdina. Ongi etorriak aniztasunaren mundura. Badaude alternatibak ikono urdin horrentzat bada: Opera, Mozilla Firefox, Safari, Konqueror, ...
Portzierto, ba al dakizue gehiengoak erabiltzen duzuen programa horrek —konparazio soil bat egitearren— ez daramala airbagik, autopista erdian uzten zaitula errore grabe baten ondorioz eta beharbada kotxetik irten eta atea itxi ezinean ibiliko zarela?
Demagogiarik ez dut egingo, propaganda dei diezaiokezue agian baina nik uste iritzia ematea ez dagoela sobran beti ere eraikitzeko baldin bada. Pertsonalki uste dut aukera on bat Firefox erabiltzea dela. Zergatik baina? Horrela harrapaladan okurritzen zaizkidan arrazoien artean:
Orain, nik uste onena bakoitzak norbere begiekin ikustea dela nola dabilen nabigatzaile bakoitza eta ondoren erabakitzea. Ezin esan ez zaigula gustatzen probatu gabe. Kontatuko didazue nahi izanez gero...
Kasualitatezko hitzek inguratzen gaituzte boladaka, haize-erauntsiak bezala; hormigoi-axuleiu, hondar-manta, farolak testigu, baita eguzki izpiak ere.
Goiz bat, arratsalde bat edota gau bat paseoan, hitz-jarioan ala begirada galduan. Zerbait sentitu nahi nuke bakarrik ez nagoela ikusteko, guzti hau kasualitatearen ondorio soil bat izan dela ez antzezteko.
Hemendik aurrera, urtaro honetan kasualitatezko pentsamendu oro da berdin: zalantza-malantza, duda-muda. Ez dakigu nongoak garen ez eta nongoak izango garen, inbaditzen dugun ala inbaditzen gaituzten, bart gaueko garagardoak norenak ziren eta mozkor handiagoa nork harrapatu zuen, atmosferan gu bion artekoa baino hizkuntza nabarmenagorik dagoen. Gu bakarrik ote garen herri honetakoak.
Ihes egiteko modu soil bat bila dezagun, munduko erlojuak lokartzen diren pausagunea aprobetxa dezagun zalantzak uxatzeko. Denak alde egiten duten une hori bakarra da, fantastikoa, bertakoak garela sentiarazte gaituena eta bakarrik ez gaudela ikustarazten diguna. Horregatik hautatzen dugu momentu hori kasualitate guztiak hausteko, hondartzara joan eta bainu fresko horren pribilejioaz gozatzeko.
Nork pentsa dezake liburu bat salba daitekeenik? Mila eta bat hitzeko kateamenduaren emaitza bat aurkitu nuen bart euripean, bakardadeak jota eta zuhaitz-tantak xurgatuz, farolaren argiaren laguntza kontsolagaitzaz eta azala gorputzagandik banatuta.
Nork abandonatu, nork kondenatu?
Olatu bat hartu eta konturatu zara lixiba-pote hori bat doala zure alboan, norabide galduan zuzen. Bitsak hondoratu zaitu eta pote horia, tapa eta guzti, badoa urertzera inoren oihurik entzun gabe. Ez du presarik, baina ez du itxaroten.
Itsasertzera iritsi eta hor dakusazu potea, geldirik bere baitan eta inori itxaron gabe, norabide horretan jarriki baina. Zuk hondarraren uniformean aurrera jarraitzen duzu. Hondartza bakardadeari egindako poema bat da orduan, eta potea leku orotan aurkitzen dugun kontraste puntu hori besterik ez. Uniformetasun eta konstantzia perfekturik ez baitago.
Bihotza uzkurturik esnatu da Fernando. Aurpegia garbitu eta gosaltzera joan aurretik leihotik begiratu du. Betiko moduan. Segurtasun gabeziak ingurura begira jartzen baitu; dena bere lekuan dagoela ikustea ezinbestekotzat jotzen du. Esate baterako merkatuko fruitu-barazkien joan-etorri goiztiarra, etxe atariko kafetegietan isuritako lehen kafeen usaina, goizeko usoen hegaldiak edota Gabrielen arraindegiko furgonetaren eztula ezinbestekoak zaizkio zeinahi egunetan Fernandori.
Kafea berotu du ondoren eta bi kikara jarri ditu mahai gainean. Azukreontzi bat ere atera du, bi goilara txikirekin batera. Gero te beltza prestatu du. “Zuri gustatzen zaizun bezalakoa” esan du. “Gaurkoa ongi atera al zait?” galdetu du gero. Fernandori xehetasunik txikiena ere zaintzea gustatzen zaio eta horregatik saiatzen da tea ondo egiten. Mariak merezi duelako.
Dutxa beroa hartu du gosaldu ondoren, laneko arropak jantzi eta “Gero arte, betiko orduan itzuliko naiz” esanaz agurtu da. Behean Gabrielek keinu egin dio betiko moduan egun ona adieraziz eta leihoetan arropak zintzilik dauzkaten etxeen arteko kale adokinatutik barrena abiatu da lanera.
Fernandok tranbia batean egiten du lan. Bidaiarien txartelak ongi dauden ikusten duen arduraduna da. Baina berarentzat ez da soilik txartel bat ikuskatzea. Fernando arduratzen da jendea bide onetik joateaz. Jendeak joan nahi duen lekura iritsiko dela bermatzen da. Kontu handiz egiten du bere lana; oso garrantzitsua baita bere ustez Nairobitik edo Berlinetik edo Vladivostoketik edo Seuletik etorri den bidaiari bati bere bidean laguntzea. Hori bakarrik ez ordea: era berean bermatzen da egunero-egunero Alejandra, Alberto, Diego edota Sebastian gustora joango direla beraien betebeharretara. Joango da bat semeari bisita egitera, joango da beste bat kartetara jolastera, joango da hirugarrengo bat lanera, ... edonola ere, denak bide onetik joatea da bere helburua.
Horrek segurtasuna ematen dio, eguneroko beste gauza bat delako. Hori dela eta etxera itzultzean idazten du Mariarentzat, bera ere seguru egongo dela sentitzeko. Astero gutun bat, hasiera berdinarekin.
“Kaixo Maria:
Zer moduz joan da aste hau? Urruntasunetik sumatzen dut eguzkiak inguru horietatik ere berotzen duela. Gustora beraz.”
Eta eguneroko gauza txikiak kontatzen dizkio.
“Prestatu dudan tea gustatu al zaizu? Zuri gustatzen zaizun modukoa egin dut, beltza. Agian beroegia atera dizut, edo azukre gehiegirekin beharbada. Saiatzen ari naiz ongi ikasten nola egin tea, baina ez dut uste zuk bezain ongi egiteko gai izango naizenik inoiz.
Gaurkoan Jonas deituriko gizon danimarkar bat galduta zebilen. Motxila handi bat zeraman bizkarrean lotuta eta okerreko tranbia hartu du. Bere herrira bueltan zihoala esan dit eta hegazkina hartzekoa zela. Jende asko nahasten da hiritik ateratzerako garaian. Nik badakit 18. tranbia hartu behar dela aireportura gerturatzeko, kanpotarrek ez ordea. Ni egunero bainabil hor barruan biraka eta badira urteak.
Horregatik esan diot okerreko tranbia hartu duela eta apur bat itxaron beharko duela 18. tranbia pasa arte. Eskerrak emanez agurtu nau. Pozgarria da horrela dabilen jendeari laguntzea.
Jende gutxi joan da gaur txartelik gabe. Dakizun moduan baina, ez diet esan tranbiatik jeisteko. Iruditzen zait jendeari utzi egin behar zaiola nahi duen lekura iristen. Askotan esan dizut Maria, badakizu.
Barrio Altorako bidean ume batek nire izena galdetu dit. Fernando esan diot eta nire izena apuntatu du koaderno batean. Berak Alex esan dit. Asko poztu nau izena galdetzeak. Albertok edo Sebastianek badakite nire izena, egunero etortzen direlako tranbian. Baina kanpoko jendeak ez daki ni Fernando naizela eta 28. tranbian esango diedala ongi doazen beraien bideetan. Badakite leku horrek Barrio Alto duela izena, badakite beste harek Sintra duela izena, baina ez dakite nik zein izen dudan. Umeari baina inportantea iruditu zaio nire izena zein den jakitea. Agian bere herrian jendeari esango dio Lisboan badela tranbian langile bat Fernando izena duela. Badakizu asko pozten nauela horrek; nire lana ahalik eta ondoen egiten saiatzen naiz. Eta badakizu baita ere ez dela txartelak ikuskatzea soilik.
Zure inguru horietako jendeari ere esango zenien nire izena. Inoiz Lisboara etorriz gero gogora daitezela 28. tranbian badagoela Fernando bat.”
Hortxe uzten dio idazteari. Hurrengo egunera arte.
Jai egunak ezberdinak dira ordea. Jai egunak gazi-gozoak dira: ez dago Gabrielen arrastorik, ezta fruitu-barazkienak ere, goizean ez da kaferik isurtzen etxe azpiko kafetegietan eta ez du tranbiara joan behar lanera. Usoen hegaldiek bakarrik jarraitzen dute hor goian, hara eta hona. Ez dute ibilbide finkorik eta galduta ikusten ditu.
Laneguna ez denez, Mariaren gutuna kontu handiz ixtearekin batera helbidea idazten du, seilua jarri eta postontzian botatzen du. Etxera bueltatu eta logelako armairuan duen kaxa handia ateratzen du. Gutunak besterik ez daude bertan, astero jasotakoak. Zenbatzen hasten da orduan, batetik hasi eta ehuneraino. Ehunetik jarraitu eta berrehuneraino. Azkenera iritsi arte. Zortzirehun eta hamasei orotara.
Urteen joanean, usoen moduan ibilitako zortzirehun eta hamasei kartazal, zortzirehun eta hamasei gutun. Joandako lekutik itzulitako zortzirehun eta hamasei nahi galdu.
Amak esan zidan izeko Pilarrekin etorri behar nuela eta halaxe nago, izeko Pilarrekin. Izeko Pilar da pertsona bat asko-asko hitz egiten duena eta hitz egiten du adibidez trenen inguruan, tranbiez, hegazkinez eta gauza gehiagotaz ere bai. Bai, ze izeko Pilarrek asko daki gauza horien inguruan eta beti kontatzen dit zerbait berezia.
Orain hemen gaude, etxetik oso-oso urruti ze hegazkinez etorri gara honaino. Donostia baino askozaz ere urrutiago dago hau eta aitarekin autoan ordu erdian gaude Donostian eta leku honetara abioian etorri gara eta ordu erdi baino gehiago egon gara airean eta nik uste dut Donostia baino urrutiago gaudela. Bilbo baino gehiago ez dakit, inoiz ez naizelako bertan egon baina Donostia baino urrutiago uste dut baietz.
Etxetik abiatzerakoan galdetu nion amari Nora goaz ama eta esan zidan Lisboara. Orduan pentsatu nuen Lisboa izena ez zitzaidala ezaguna eta izekori galdetu nion Non dago Lisboa Pilar eta uste dut esan zidala Donostia eta Bilbo baino urrutiago zegoela baina ez nago oso ziur.
Izekok gauza asko dakizki eta esan dit 28 zenbakidun tranbia dela onena. Tranbia bat da tren bat bezalakoa baina txikiagoa, eta karreteratik joaten da. Baina ez ditu gurpilak autoek bezala, trenen antzera burdinbideetatik joaten da. Eta kableak ditu goian.
Gu 28 zenbakidun tranbiatik goaz, izekok esan duelako onena hori dela. Ez dut ulertzen zergatik esaten duen 28a onena dela. Nik uste nuen onena 1a zela, gero 2a, gero 3a, gero 4a, gero 5a, eta horrela jarraitzen du infinito arte. Ziklistak bezala, Indurainek Frantziako Tourrean 1a eramaten du onena delako, eta bere taldekoek gero 2a, 3a, 4a, 5a, ... bere taldekoak ere oso onak dira baina Indurain onena. Gero daude 10a, 11a, ... eta nik batzuk ezagutzen ditut bakarrik, Ciapuchi eta Bugno adibidez. Baina asko dira, 1etik hasi eta infinitoraino. Uste dut baina denek ez dutela parte hartzen, bestela guztiak ez zirelako karreteran sartuko eta batzuk karrera oso berandu bukatuko zutelako eta gaua izango zelako baina gauez ezin da korritu ze ez dago argirik eta bizikletek ez dute argirik.
Ba nik ez dakizkit ziklista guztien izenak ze asko-asko dira. Infinito. Izekok esan zidan behin infinito zortzi bat etzanda bezala idazten dela, eta pentsatu nuen oso zaila izango zela zortzi bat etzanda imaginatzea beti tente ikusi dudalako. Infinito da asko-asko, 8 baino gehiago eta 28 baino gehiago. Baina ez dakit zergatik esaten duen izeko Pilarrek 28 zenbakidun tranbia dela onena.
Uste dut Barrio Alto deitzen den leku batetara goazela. Tranbia goraka doa eta gu goazen lekua ere goian egongo da. Goraka joaten diren tranbia batzuk izen berezia dute eta funikularrak ere deitzen dira. Beste batzuk ere badaude mendian gora eta behera ibiltzen direnak, baina azkarrago. Donostian badago bat. Amak esan zidan hemen Lisboan bazegoela horrelako bat, baina oraindik eta azkarragoa eta handiagoa. Hegan bezala egiten duela esan zidan bai. Hauek ere bi motakoak daude: suitzarrak eta errusiarrak. Txikienak suitzarrak dira, Donostian dagoena bezalakoa eta handienak errusiarrak, hemengoa bezala. Uste dut horrela deitzen direla Suitza txikia delako eta Errusia oso-oso handia. Behin amak erakutsi zidan mapa handi-handi bat eta bertan ikusten zen Errusia. Gu baino gorago zegoen eta Suitza ere bai, baina Errusia baino beherago.
Lisboa ez dakit gure etxea baino gorago ala beherago dagoen, baino gu goraka goaz 28 zenbakidun tranbian, Barrio Alto deitzen den leku batetara eta seguruena Suitzatik eta Errusiatik geroz eta gertuago gaudela, geroz eta gorago baigoaz.
Orain gizon bibotedun bat etorri da eta xelebre jantzita dago. Txapela darama buruan, telebistan agertzen diren poliziek bezalakoa. Baina izekok esan dit ez dela polizia. Izekok esan dit tranbiako langilea dela eta leihatilan erosi dugun txartela atera behar dugula gizonak ikusteko ondo goazela gure bidean. Baita ere esan dit jendeak batzuetan ez duela txartelik erosten eta gizon horrek tranbiatik bota egin behar izaten dituela gogoz kontra. Ni handitan tranbiako langilea baldin banaiz ez dut inor kalera botako, ze jendea tranbian montatuko da Suitzara edo Errusiara joateko, ze leku horiek mapan goian agertzen dira eta tranbia goraka doa. Amak erakutsi zidan behin mapan.
Gizona gerturatu egin zaigu eta ikusi dut bere biboteak urte asko dituela. Gertuagotik gauzak hobeto ikusten dira. Nire aitak ere bibotea zuen, baina ez hain zaharra. Aita ere ez zen oso zaharra txikitan ikusten nuenean. Baina behin joan egin zen eta ez nuen hortik aurrera berriro ikusi. Amari galdetzen nion Nora joan da aita eta ama isilik geratzen zen. Nik uste nuen amak bazekiela nora joan zen aita baina ez zidan esaten. Hortik egun batzutara izekok paseatzera eraman ninduen eta aita ikustera joan ginen. Baina nik ez nuen aita ikusi. Izekok esan zidan Hor dago zure aita Alex eta lurreko harri handi batera seinalatu zuen, baina nik ez nuen ikusi. Bertan letra batzuk zeuden idatzita eta nire aitaren izena jartzen zuen. Esteban irakurri nuen altuan, eskolan erakutsi didaten bezala. Eskolan irakurtzen eta idazten ikasi dugu eta nik oso azkar dakit irakurtzen eta idazten.
Izeko Pilarrek Goazen esan zuen eta joan egin ginen. Isilik geratu zen gero. Leku hartan nire aitarenak bezalako harri asko zeuden eta denetan izenak zeuden idatzita, adibidez Matias, Tomas, Maria, ... etxera iritsi eta izenak idazten hasi nintzen, gero andereñoari erakusteko.
Gizonak gure txartelak hartu ditu eta ikusi du ongi goazela gure bidean. Orduan galdetu diot Zein da zure izena eta irribarre egin du eta esan dit Fernando. Azkar-azkar idatzi dut Fernando izena arkatzarekin koadernoan eta gizonak galdetu dit nire izena zein den eta esan diot Nire izena Alex da. Eta gero jarraitu egin du lanean, tranbian gaudelako eta berak tranbian lan egiten duelako.
Pilarrek esan dit iritsi garela eta atea zabaldu denean tranbiatik jaitsi behar dugula. Goi-goian gaude eta tranbia orain beste aldera doa, beheraka. Izekok esan du Begira Alex dena ikusten da eta nik begiratu dut eta gauza asko ikusi ditut: ikusi dut etxe mordoa, ikusi ditut kanpandorreak, ikusi ditut autoak, ikusi dut jendea eta ikusi dut itsasoa. Goi-goian gaude, eta ez dago ezer gu baino gorago. Pentsatu dut Errusia eta Suitza gu baino beherago daudela. Amak erakutsi zidan behin Suitza eta Errusia gu baino gorago zeudela. Oso urruti daude. Lisboa ere oso urruti dago, Donostia eta Bilbo baino urrutiago eta hegazkinez etorri gara honaino.
Hemen goitik iruditu zait gure etxea ikusten dela hor behean, urruti-urruti, eta eskuarekin agur egin dut badaezpada ere, ama balkoian badago ikus dezan hemen nagoela, izekorekin. Bai, ze amak esan zidan izeko Pilarrekin etorri behar nuela, eta halaxe nago, izeko Pilarrekin.
Denborak lurperatzen gaitu eta lurperatzen dizkigu nahiak eta grinak. Gero gutxi batzuk azaleratzen dira berriz ere ahanzturaren putzutik momentura. Ezin aukeratu baina zer utzi atzean eta zer ekarri berriz ere atzetik aurrera.
Hondarretan zuloak egitea bezain harrigarria da. Ez al duzue inoiz ikusi hondartzaren batean norbait zulo bat egiten? Ez ordea esku bakarrarekin ziztu batean egiten den zulo txiki bat, denbora luzez eta bi eskuekin edo pala baten laguntzaz egindako zulo bat baizik. Gerora zulora sartzea eta bertatik irtetea lanak ematen dituen zulo-mota hain zuzen ere.
Ba kuriosoa da egia esan. Halako zuloak gehienbat haurrak egiten dituzte. Agian aparteko sen arkeologikoa dute beraiekin ezkutatuta. Batek daki. Kontua da denetarik irteten dela hondar-mantaren azpitik; sekulako altxorrak daude ezkutatuta gure kostetan: ehun pezetako txanponak, orrazi abandonatuak, milaka plastiko, egur zatiak, ikusmena galdu duten eguzkitako betaurrekoak...
Objektu bakoitza denborak lurperatuta, ezkutura edo ahanztura soil horretara kondenatuak inork bizia eman ezean. Bizia eman eta orduan oroitu 82. urteko uda hartan zein ziren modako betaurrekoak edota zenbat buelta emango zenituzken barraketan hogei duroko txanpon horren balioarekin.
Antzeko zerbait gertatuko zaie honako lerro hauei ere. Hitzak begien aurretik pasako dira, agian zerbait iritsiko da burura eta inoiz zuloren bat eginez gero memoriaren aztarna galduetan azal daiteke zerbait.
Lerroak idazten dituenarentzat baina ez da berdina. Idazten duenak berekiko memoria garbiagoa dauka eta konszienteagoa da. Horregatik idazten du, noizbait gogoratzeko izan zen hura, erreparatzeko nor den edota konturatzeko jorratutako bideak zein nolakoak izan diren. Eta zergatik ez, bere buruari barre egiteko eta baita lotsatzeko ere.
Ondorengo egunetan garai batean idatzitako bi testu ekarriko ditut argitara. Batentzat azaleratzea izango dena, beste batek lurperatze gisa ikusiko du.
Datorrena, izango dena, baina oraindik ez dena. Zulo bat.
Ez da ostatu hartu nahi zenukeen hotela agian. Kaliforniako laranja koloreko hotel hori. Gaua denboran uste baino motzagoa da, uste baino luzeagoa ekintzetan. Argien joan etorria, voyeuren semaforo gustokoenak. Gaueko borroka amaigabean hondar kolore bigun hori badoala sentitzen duzu eta alez ale agurtzen zaituela hoteleko leihotik begiratzen duzunean. Berriz ere noizbait alez ale itzuliko denaren esperantza gela horretatik ikusiko da, ez baina gau honetan.
Bat ez da ezer zugatik at. Ez da ezer zatikitua. Ez da ezer hain erraza bat. mundu bat suzko mundu bat, mundu bortxatu bat, mundu zahar bat, mundu harrigarri bat, torturapeko mundu bat, mundu berri bat, mundu intoxikatu bat, mundu homogeneizatu bat, mundu hilezkor bat, mundu aspergarri bat, amaigabeko mundu bat, mundu erradiaktibo bat, mundu zaharkitu bat, mundu gosetu bat, mundu berri bat...
Akauzazte - bat (moldatua)
