Young Play, Pasaia, Errenteria, Ugaldetxo. Ze pintatzen du Billie Holidayk paisaia industrial horretan? Jimmie Sánchez Kolirio izena hobeto geratzen dela dio subkontzienteak. Eta txakurren arteko borrokak, portuko pabilioiak, merkatuntziak, garabiak eta estibadoreen lan errepikakorrak.

Aukeran irakurtzeko letra txikiegia du liburuak; inprentan enkargu inportante eta potoloagoren bat izango zuten seguruenik garai hartan. Edonola ere, hona hemen hautatutako pasarte batzuk.

Okerrena zen igarotzen den denbora ez dela atzean geratzen, alboetan baizik. Gure bizitzako gertaera eta pertsona guztiak, atzean utzi izan uste ditugunak ere, hortxe daude, gure etxeko hormetako argazkietan, kristalezko hilkutxa mehetan, edozein kale ertzen bestaldean. Eta guk ezin ditugu ukitu: ikus ditzakegu, baina ez geureganatu. Ez. Ezer ez da atzean uzten. Gauzak atzean uztea lortuko bagenu ez litzaizkiguke hain gogaikarriak suertatuko.

Liburu bat azpimarratzen denean liburu horrek bizia hartzen du. Ezkutuko egunkariaren antzeko zerbait bihurtzen da, oso pertsonala, guri buruz mintzo dena. Gertatu zaigun guztia eta desiratu arren ausardia faltaz egin ez dugun guztia, dena dago hor. Bidali ez genituen gutun guztiak eta gure buruari beteko ez genituela jakin arren izunak zirenik aitortu gabe egindako promesa guztiak daude azpimarra horien baitan. Gainera, azpimarra bakoitzak hainbeste indar har dezake, non eragina izan bailezake etortzear dauden gertakizunetan, gure bizitzan eta liburu hori aurrerantzean eskuratu eta irakurtzen duten haien bizitzen baitan. Eta du. Beti du eragina.

Harkaitz Cano — Pasaia Blues — Zoi

Esku bat esku bat da. Batzuek ukabilka hartzen gaituzte eta beste batzuek laztanez. Ez eskatu besterik esku bati. Etika, garantiak edo segurtasuna nahi bazenuen, epeka ordaindu beharreko mikrouhin-labe bat erosi besterik ez zenuen.

Harkaitz Cano — Pasaia Blues — Arma

Esku bat esku bat besterik ez zen eran, sentimendu bat sentimendu bat zen, eta kito. Alferrikakoa litzateke norberak zituen sentimenduengatik errudun sentitzea.

Harkaitz Cano — Pasaia Blues — Blues

Elizondokoari buruz beste anekdota bat ere badu Otegik. Eta ezagun du kontatzea atsegin duela: Han Loiolan filtrazioarena komentatzen ari ginela, Aresek ez zekien non zegoen Elizondo! Ez ginen harritu batere, baina gure artean esan genuen ederra geneukala, Elizondo non dagoen ez dakien pertsona horrekin lurraldetasunaren korapiloa askatzeko. Ez zuen arrastorik ere non zegoen.

Loiolako hegiak

Zapaturo Xabier Gantzarainek moldatzen dizkigun hitzak molde bereziz bilduta datoz gaurkoan. Pentsatzeko moduan. Pentsutzeko eran.

Jakinekoa da teknologia ez dela sekula neutroa izan; pentsamoldearen moldea da. Adibide eskas bat jartzearren: oso bi gauza diferente dira muxu bat idaztea sms mezu baten bukaeran, eta muxu bat ematea berriketaren ostean. Ez dakit zuei; niri askoz gehiago ematen dizkidate telefono bidez. Errazagoa da. Ez dago bizarrik, ez usainik, ez zuldarrik masailean. Ez dago okerreko masailaren bila joateko edo betaurrekoekin talka egiteko beldurrik. Ez eta gaitzik kutsatzeko modurik ere.

Aspaldi dago gaitza kutsatuta, baina. Hitzen ondoeza da, muxuaren sindromea: hustu egin dira hitzak. Hitzek ez dute tolesik, hitzek ez diote deus, hitzak ez dira hitzak besterik, nola edo hala jositako hizkien hilobiak, esan nahi eta uste denaren zulo beltzak.

Azken kolpea, etsitzeko ukaldia, sakelako telefono berriarekin jaso nuen. Nik ez nekien halakorik bazenik, ez dakit guztiek daukaten, edo etxe batzuk bakarrik eskaintzen duten zerbitzu hori. Telefono berria izanagatik, hamar mezu neuzkan gordeta. Jakin behar diat ba hau zer arraio den. Moldeak ziren, txantiloiak, ereduak. Pentsamoldeak eta pentsu moldeak.

Bilera batean nago, berandu iritsiko naiz, laztana. Auto-ilara beldurgarrian harrapatuta nago, ezingo dut azaldu hitzordura.

Ez naiz guztiekin akordatzen, baina ez dago esan beharrik, denak ziren estilo berekoak. Jakineko egoera errepikakorretarako erabiltzen diren jakineko hitz errepikakorrak. Horra, pentsatu nuen, giza jende praktikoarentzako pagotxa: gordetako mezuetara joan, moldea aukeratu, eta kitto. Hau bai, ereduzko prosa.

Lehendabiziko moldeak hauxe zioen: Nik ere bai.

Lurrari lotuta dago Gulliver eta lokarrien esanahia topatzea dagokio irakurleari Xabi Bordaren azken poema-liburuan (Gulliverren lokarriak). Eguneroko bizitzaren aurreko jarrerak daude barreiatuta, norberaren beldur eta arriskuei lotuta.

Edukiari dagokionez, esate baterako irakurle honi iruditu zaio zenbait poema bukatu gabe bezala daudela, amaiera hobe baten esperoan baleude bezala; zirriborrotarako paperetik erauziak. Fundamentu gehiegirik gabeko inpresioa da ordea.

Bestetik, atentzioa dei dezake matematika edo kalkulurako joerak (edo ez, autorearen ikasketetan erreparatuz gero), liburuaren hasiera partean batez ere (hasierako hezurretan?).

limitera eramandako esperantza:
gaizki ebatziriko problema izango ote naiz
oreka euklidear baten parte okerra
ezintasunaren paradoxa eder bat

Xabi Borda - matematikaren uhartean

Poema askotan, gainera, eguneroko hizkeran ezohikoak izan daitezkeen hitz solteak erabiltzeko nahia topa daiteke (hitz bat poemako): txatal, trikota, lurmendu, katabut, zafra, endelegatu, zakatz, leiartu, lauhazka, erlantz.

Osotasun baten falta sumatu arren, han-hemenka zertzelada ederrak topa daitezke.

jaso nazan lotu nazan
utzidan izaten
asmatu dunan uharteko bandera

Xabi Borda - trapua

Halere irakurle hau zerbaiten faltan bezala geratu da, idatzitako baina liburuan sartu ez dituzten poemen esperoan, akaso.

Denbora, kartzela, astearteak (eta igandeak), politika, heriotza eta haurtzaroa ditu mintzagai besteak beste Oier Guillanek Eskuen Sustraiak poema-liburuan.

Irakurri ditudan elkarrizketa eta kritiketan, nago ni formari dagokionean sobera azpimarratu dela gorputzen zatiekiko joera, nolabait teatroarekin lotuz, esan nahi baita, Mikelazulokek egiten dituzten poesia-emanaldiekin. Gorputzeko zatiez gainera, lurrarekiko lotura estua ere nabari da (loreak, zuhaitzak, sustraiak, hazia, ereitea, goldetzea, ...).

Eremu honetatik haratago erreparatuz, gaien tratamendua sakona da, mami nahikoa topa dezake irakurleak.

Badira zenbait poema, gainera, altuan irakurtzeko modukoak diruditenak. Irudipena dut baieztapen hau beste nonbait irakurri dudala; dena den, lehenengo eta azkeneko poemak honen erakusgarri dira (Paperezko baratzea eta Golde lurra, hurrenez hurren).

Arrakalak, erauzi, mapak, hatzak, ahur, edo lore dira hainbatean errepikatuta topa daitezkeen hitzak. Denbora izanez gero, irakurtzeko modukoa.

Hutsik dagoen
zuhaitz baten isla
memoriaren leihoan

Ke seinaleak egin ditut
ikus nazazun
eta birikak kutsatu zaizkit

Zure beroaren babesean nago
denborak iraun artean
hotzak ahantz nazan

Ospitaleko gela bat dirudi denborak
Landare haragijale bat daukat
gaur ezpainetan

Ortzadarra haginekin zauritu eta
euria beranduago
has litekeela sinetsi dut

iraultzarik gabeko
igande arratsetan

Oier Guillan - Une akrilikoa

Inongo azokaren beharrik gabe, perla batzuk oparitu dizkigute gaurko egunkariaren gehigarrian.

Iruditzen zaigu munduan indar bakarra dagoenetik ez dagoela gehiegi eztabaidatzerik.

Hedoi Etxarte

Aldaketa bat badago, baina ez hainbestekoa. Azken batean, nik garun bat baino ez daukat. Eta ezin naiz pertsona bi izan, oraindik aukera hori ez daukat.

Agian izan dituzu hamar kritika on eta bat txarra, eta bat horri erreparatzen diozu pila bat, eta irakurtzen duzu hamaika aldiz ea zer egin duzu gaizki, ea arrazoirik daukan... Hori beti gertatzen da.

Unai Elorriaga

Existía entre nosotros, como ya lo he dicho en alguna otra parte, el vínculo del mar. Además de mantener nuestros corazones unidos durante largos períodos de separación, tenía la fuerza de hacernos tolerantes ante las experiencias personales, y aun ante las convicciones de cada uno.

Joseph Conrad — El corazón de las tinieblas

Horietako batean hitz egin behar dute Soraz... Baina hori ere gezurra bada? Grabazioetan ere ez bada Soraz hitz egiten? Sorari berari itxaron beharko dio orduan. Sorak berak esango dio esan behar diona. Baina gero eta zailagoa iruditzen zaio Phineasi: hogeita hiru egun falta dira gaur uda amaitzeko eta ez da Soraren arrastorik. Tren bati begira jarri da. Hutsik dator.

Unai Elorriaga — Londres kartoizkoa da

Hamaiketarako hainbeste ere ez da falta hamazazpigarren teilatutik alde egin dutenean. Gaur ere ez da Sora etorri. Phineasek pentsatu du apur bat inozoa ere badela egunero-egunero sagar erreak ekartzea hamazazpigarren teilatura. Gero pentsatu du ilea tindatuta izan dezakeela Sorak hainbeste urteren buruan.

[...]

Gogoratzen du batzuetan asko hitz egiten zuela Sorak eurekin, gehiegi ere bai, aldapa erdian geldiarazten zituela. Baina gogoratzen du beste batzuetan ez ziela kasurik egiten, euren aldamenetik pasatu arren ez zituela agurtu ere egiten, ikusi izan ez balitu bezala, eta aldapa gora jarraitzen zuela, arin, arnasestu apur batekin batzuetan. Gogoratzen du atzera begiratzen zuela Sorak aldian-aldian, aldaparen hasierara, baten bati ihes egin nahi izan balio bezala.

Unai Elorriaga — Londres kartoizkoa da

Ekaitza edo lurrikara, naturaren mugimendu biolentoak dira.

Harkaitz Cano — Pasaia Blues (Zoi kapitulua)